زمانی‌که کسب‌وکارها و استارتاپ‌های کوچک تأسیس می‌شوند، برای شروع و پیشرفت به حامی و سرمایه‌گذار نیاز خواهند داشت. اینجاست که نیاز به جذب و حضور سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر احساس می‌شود. سرمایه گذاری ریسک پذیر یکی از روشهای فراهم کردن پول و سرمایۀ مورد نیاز کسب‌وکارها محسوب می‌شود که علاوه بر خطر و ریسکی که دارد، مزایایی هم برای سرمایه‌گذار به دنبال خواهد داشت. در این مقاله، قصد داریم به معرفی سرمایه گذاری ریسک پذیر بپردازیم، مزایا و معایب آن را بررسی کنیم و فرایند جذب سرمایه‌گذار خطرپذیر را شرح دهیم. همچنین، وضعیت سرمایه گذاری را در ایران بررسی خواهیم کرد؛ پس، با ما همراه باشید.
سرمایه گذاری ریسک پذیر چیست؟
سرمایه گذاری ریسک پذیر یا سرمایه‌گذاری جسورانه (Venture Investing) نوعی از سرمایه‌گذاری است که سرمایهگذاران به منظور کسب بازده بالا، آماد‌ۀ پذیرش ریسک‌های بالا هستند. این نوع سرمایه‌گذاری به‌طور معمول با سرمایه‌گذاری در دارایی‌هایی که میزان ریسک و نوسان آنها بالا است، مرتبط می‌شود. یکی از مثال‌های رایج آن، سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌های استارتاپی یا شرکت‌های کوچک و نوآورانه است. در این نوع سرمایه‌گذاری، بخشی از سهام شرکت به سرمایه‌گذار تعلق می‌گیرد.
به دلیل ریسک بالقوه‌ای که این نوع سرمایه‌گذاری دارد، به آن سرمایه‌گذاری خطرپذیر گفته می‌شود. سرمایه گذاری ریسک پذیر معمولاً به‌عنوان یک راه برای کسب بازده بالا در مقابل ریسک بالا در نظر گرفته می‌شود. با این حال، لازم به ذکر است که سرمایه‌گذاری در دارایی‌های ریسک‌پذیر همواره با خطراتی همراه است و احتمال ضرر و افت قیمت دارایی یا شکست کسب‌وکار وجود دارد.
به‌عنوان سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر، شما باید توانایی تحمل افت و خسارت مالی را داشته باشید و آماده باشید در طول مدت زمان سرمایه‌گذاری، نوسانات قیمت دارایی‌ها را تحمل کنید. همچنین برای سرمایه گذاری ریسک پذیر، نیاز به دانش و تجربۀ بالا در زمینۀ سرمایه‌گذاری و تحلیل بازار دارید؛ زیرا این نوع سرمایه‌گذاری نیازمند تصمیم‌گیری‌های خوب و آگاهانه است.
سرمایه گذاری خطر پذیر مناسب چه کسانی است؟
سرمایه گذاری ریسک پذیر بیشتر برای افرادی مناسب است که دارای موارد زیر باشند:
آمادگی برای برنامه‌ریزی بلندمدت: اگر برنامه‌ریزی بلندمدتی برای سرمایه‌گذاری دارید و می‌توانید ریسک و نوسانات بازار را به مدت طولانی تحمل کنید، سرمایه گذاری ریسک پذیر ممکن است برای شما مناسب باشد. این نوع سرمایه‌گذاری در صورتی که با آگاهی و تجربۀ کافی انجام شود، بازدهی بالایی برای سرمایه‌گذار به ارمغان خواهد آورد.
تحمل ریسک: چنانچه آمادگی لازم برای پذیرش ریسک و احتمال ضرر مالی دارید، این نوع سرمایه گذاری می‌تواند انتخاب مناسبی برای شما باشد. برخی از افراد اگر بازدهی بالا را به همراه ریسک بالا دریافت کنند، احساس رضایت بیش‌تری می‌کنند؛ درحالیکه برخی دیگر ترجیح می‌دهند کمتر سراغ ریسک کردن بروند.
دانش و تجربه: این نوع سرمایه گذاری نیازمند دانش و تجربه در زمینۀ سرمایه‌گذاری است. اگر دارای دانش و تجربۀ کافی در زمینۀ بازار سرمایه و تحلیل‌های مالی هستید، می‌توانید بهترین تصمیم‌ها را در مورد سرمایه گذاری ریسک پذیر بگیرید و ریسک‌ها را کاهش دهید.
دارای هدف بازدهی بالا: اگر اهدافتان از سرمایه‌گذاری شامل بازدهی بالا و رشد سرمایه است، سرمایه گذاری خطر پذیر می‌تواند گزینه‌ای مناسب باشد. با این حال، باید به یاد داشته باشید که بازدهی بالا همراه با ریسک‌های بالا است و ممکن است سرمایۀ شما در خطر قرار بگیرد.
درصورتی‌که تمام این ویژگی‌ها را دارید، باید قبل از شروع این نوع سرمایه گذاری، هدف‌ها، ریسک‌ها و توانمندی‌های شخصی خود را دقیقاً ارزیابی کنید و از مشاورۀ متخصصان مالی استفاده کنید تا بهترین تصمیم‌ها را برای سرمایه‌گذاری خود بگیرید.
انواع سرمایه گذاران خطرپذیر
سرمایهگذاران ریسک‌پذیر را می‌توان به‌طور کلی به دو دستۀ سرمایهگذاران ریسک‌پذیر سازمان و منفرد تقسیم کرد. در ادامه، به معرفی این دو نوع سرمایه‌گذار خطرپذیر می‌پردازیم.
سرمایه گذاران خطرپذیر سازمانی
سرمایهگذاران خطرپذیر سازمانی به آن دسته از شرکت‌ها و مؤسساتی گفته می‌شود که کارکنان و متخصصان حرفه‌ای دارند و به دنبال تأمین مالی طرح‌های جدید با میزان ریسک منطقی و مناسب می‌گردند. شرکت‌ها و صندوق‌های سرمایه گذاری ریسک پذیر، بنیادهای خیریه، صندوق‌های بازنشستگی و وقفی در ذیل این دسته قرار می‌گیرند.
سرمایه گذاران ریسک پذیر منفرد
سرمایهگذاران ریسک‌پذیر منفرد که به آنها فرشتگان کسب‌وکار هم گفته می‌شود، افراد ثروتمندی هستند که به صورت شخصی روی کسب‌وکارها سرمایه‌گذاری می‌کنند. این افراد معمولاً روی یک صنعت خاص تمرکز می‌کنند و به دنبال کسب‌وکارهایی با ریسک پایین هستند.
مهم‌ترین ویژگی‌های سرمایه گذار ریسک پذیر
اولین و مهم‌ترین ویژگی سرمایهگذاران خطرپذیر، توانایی ریسک‌پذیری بالای آن‌هاست. اگرچه احتمال کسب سود کلان از این سرمایه‌گذاری وجود دارد، اما به هر حال باید احتمال شکست و ضرر را هم در نظر گرفت. سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر باید نسبت به سرمایه‌گذاری خود، نگاه بلندمدتی داشته و انتظار رشد و موفقیت سریع کسب‌وکار را نداشته باشد. با دیدگاه کوتاهمدت نمی‌توانید در سرمایه گذاری ریسک پذیر موفق شوید.
همانطور که در بخش قبلی بیان کردیم، سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر باید از دانش و تجربۀ کافی در زمینۀ بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری برخوردار باشد. این ویژگی علاوه بر اینکه باعث تصمیمگیری صحیح و آگاهانه می‌شود، شما را قادر می‌سازد که با در اختیار داشتن سهام شرکت، تا حدی در مدیریت آن نفوذ کنید که از این طریق، از سرمایۀ خود محافظت کنید.
به‌عنوان سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر، لازم است در کنار مدیران کسب‌وکار قرار بگیرید و آنها را در مسیر اداره کردن شرکت همراهی کنید. در این شرایط، علاوه بر محافظت از سرمایۀ اولیه و به دست آوردن سود بیشتر، در موفقیت کسب‌وکار نیز سهیم خواهید بود. پیش از اقدام به سرمایه‌گذاری، حتماً ارزیابی کامل و دقیقی از کسب‌وکار، نوع فعالیت و خدمات، وضعیت بازار و احتمال موفقیت آن داشته باشید.
فرایند جذب و انجام سرمایه گذاری خطرپذیر
اولین قدم برای هر کسب‌وکاری که به دنبال سرمایه‌گذاری خطرپذیر است، ارسال طرح تجاری به یک شرکت سرمایه گذاری ریسک پذیر است. درصورتی‌که شرکت مد نظر به سرمایه‌گذاری در کسب‌وکار شما علاقه‌مند باشد، باید بررسی‌های لازم را انجام دهد که شامل بررسی کامل مدل کسب‌وکار، محصولات و خدمات، شیوۀ مدیریت، پیشینه و سوابق و… می‌شود.
از آنجایی که سرمایهگذاران ریسک‌پذیر تمایل دارند پول بیش‌تری را در شرکت‌های کمتر سرمایه‌گذاری کنند، بررسی پیشینه و سوابق صاحبان کسب‌وکار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ حتی بعضی از شرکت‌های سرمایه‌گذاری تمایل دارند که روی یک صنعت خاص تمرکز کنند.
پس از انجام بررسی‌های لازم، سرمایه‌گذار خطرپذیر تعهد سرمایه‌گذاری را در ازای دریافت حقوق صاحبان سهام شرکت می‌دهد. سپس شرکت سرمایه‌گذاری نقش فعالی در مدیریت کسب‌وکار یا استارتاپ ایفا میکند و علاوه بر ارائۀ مشاوره‌های لازم، بر میزان رشد و پیشرفت آن نظارت میکند.
سرمایه گذاری ریسک پذیر چگونه کار میکند؟
شرکت‌های سرمایه گذاری ریسک پذیر برای انجام این کار به منابع مالی و تیمی از سرمایهگذاران باتجربه نیاز دارند. شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر از طریق جمع‌آوری سرمایه برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها پول دریافت می‌کنند. این پول از طریق سرمایهگذاران خصوصی ثروتمند، مؤسسات مالی و بانک‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی تأمین می‌شود.
تیمی از سرمایهگذاران باتجربه تصمیم می‌گیرند که چگونه پول را از صندوق یک شرکت سرمایه گذاری ریسک پذیر سرمایه‌گذاری کنند. هر شرکت سرمایه‌گذاری دستورالعمل‌های خاص خود را برای انجام این کار دارد. از آنجایی که هدف اصلی یک شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر کسب بازدهی خوب از سرمایۀ خود است، به نفع آن‌هاست که تمام منابعی را که برای موفقیت نیاز دارند، در اختیار شرکت‌های سرمایه‌پذیر قرار دهند.
شرکت‌های سرمایه گذاری ریسک پذیر معمولاً سرمایۀ خود را پس از رسیدن کسب‌وکار به یک رشد و پیشرفت نسبی یا زمانی‌که توسط یک شرکت دیگر خریداری می‌شوند، خارج می‌کنند. انجام این کار، خروج نام دارد. این نوع شرکت‌ها می‌توانند در مراحل مختلف چرخۀ حیات یک کسب‌وکار، روی آن سرمایه‌گذاری کنند. انتخاب این مرحله برای برخی شرکت‌ها مطرح نیست، درحالیکه برخی دیگر صرفاً روی یک مرحلۀ خاص تمرکز می‌کنند.
مزایا و معایب سرمایه گذاری ریسک پذیر
سرمایه گذاری ریسک پذیر برای کسب‌وکارهای جدیدی که به بازارهای سهام و جریان نقدی کافی برای پرداخت بدهی دسترسی ندارند، بودجه تأمین میکند. این نوع سرمایه‌گذاری می‌تواند برای هر دو طرف سودمند باشد؛ زیرا کسب‌وکارها سرمایۀ مورد نیاز را برای تقویت کار خود کسب می‌کنند و سرمایهگذاران نیز در شرکت‌های آینده‌دار سهام به دست می‌آورند.
مزایای مهم دیگری هم برای سرمایه‌گذاری خطرپذیر وجود دارد. سرمایهگذاران ریسک‌پذیر اغلب خدمات راهنمایی و مشاوره را برای کمک به شرکت‌های جدید ارائه می‌دهند و خدمات شبکه‌ای را برای کمک به یافتن استعدادها و مشاوران ارائه می‌دهند. یک سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر قوی، می‌تواند برای سرمایه‌گذاری‌های بیشتر در آینده نیز استفاده شود.
از سوی دیگر، این نوع سرمایه‌گذاری می‌تواند معایبی هم داشته باشد. کسب‌وکاری که پشتیبانی سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر را می‌پذیرد، کنترل کامل خود بر تعیین مسیر آینده را تا حدی از دست می‌دهد. معمولاً سرمایهگذاران خطرپذیر سهم بزرگی را از درآمد کسب‌وکار مطالبه می‌کنند و حتی ممکن است بخواهند در مدیریت شرکت هم نقش داشته باشند. بسیاری از سرمایهگذاران خطرپذیر به دنبال سود سریع و با بازده بالا هستند؛ به همین دلیل هم ممکن است پس از مدتی، کسب‌وکار را برای خروج از قرارداد تحت فشار قرار دهند.
به‌طور کلی، می‌توان مزایا و معایب سرمایه گذاری ریسک پذیر را این‌گونه خلاصه کرد:
مزایا
با فراهم کردن سرمایه، به کسب‌وکارهای نوپا در مراحل اولیۀ شروع به فعالیت کمک میکند.
کسب‌وکارها برای تأمین بودجۀ خود دیگر نیازی به جریان نقدی یا دارایی ندارند.
خدمات مشاوره و شبکه‌سازی با پشتوانۀ سرمایه‌گذار خطرپذیر، به شرکت‌های جدید برای رشد و پیدا کردن استعدادها کمک میکند.
معایب
معمولاً سرمایهگذاران ریسک‌پذیر، تقاضای سهم زیادی را از درآمد صاحبان کسب‌وکار دارند.
احتمال دارد شرکت‌ها کنترل کامل ادارۀ کسب‌وکار را از دست بدهند؛ زیرا سرمایهگذاران انتظار بازده فوری دارند.
سرمایهگذاران خطرپذیر ممکن است شرکت‌ها را به جای رشد بلندمدت، برای خروج از سرمایه‌گذاری تحت فشار قرار دهند.
وضعیت سرمایه گذاری ریسک پذیر در ایران
گزارش انجمن سرمایه گذاری ریسک پذیر ایران در سال 1400 نشان می‌دهد که این سرمایهگذاران خدمات مالی شامل بیش از 2200میلیارد تومان سرمایه‌گذاری خطرپذیر، 1380میلیارد تومان تسهیلات و بیش از 3600میلیارد تومان ضمانت‌نامه به اکوسیستم نوآوری و فناوری کشور ارائه کرده‌اند. این گزارش نشان می‌دهد که ارزش سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر در اکوسیستم استارتاپی ایران، رشد بیش از سه‌برابری را در مقایسه با سال 1399 تجربه کرده است.
البته یکی از دلایل این افزایش را می‌توان بالا رفتن هزینۀ کسب‌وکارها، تورم و افزایش حدود کارکنان دانست. دلیل دیگر هم تمایل سرمایهگذاران به سرمایه گذاری ریسک پذیر در استارتاپ‌های بالغ و در حال رشد است که ریسک سرمایه‌گذاری کم‌تری برای آنان دارد. عمر سرمایه‌گذاری خطرپذیر در ایران حدود 10 سال است و حوزه‌ای جوان در کشور محسوب می‌شود.
در سال 1400، حدود 1570میلیارد تومان سرمایه‌گذاری خطرپذیر مستقیم انجام شده است که 485میلیارد تومان در قالب سرمایه‌گذاری خطرپذیر مشترک با مشارکت چند سرمایه‌گذار صورت گرفته است. فرهنگ سرمایه گذاری ریسک پذیر مشترک در طی چند سال گذشته تا حدی بین فعالان این حوزه رواج پیدا کرده است. با انجام این کار، سرمایهگذاران ریسک‌پذیر می‌توانند ریسک سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهند و کسب‌وکارها هم می‌توانند جذب سرمایه را با مبالغ بالاتری داشته باشند.
در سال 1400، شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر خصوصی 85 درصد از مبلغ سرمایه‌گذاری‌های مستقیم را به عهده داشته‌اند. صندوق‌های پژوهش و فناوری تمایل بیش‌تری به سرمایه گذاری ریسک پذیر غیرمستقیم داشته‌اند و 54 درصد از مبلغ سرمایه‌گذاری غیرمستقیم را بر عهده گرفته‌اند. به‌طور میانگین، فرایند بررسی کسب‌وکار توسط سرمایهگذاران از زمان اولین درخواست تا اولین پرداخت، 77 روز طول کشیده است.
سخن پایانی
سرمایه گذاری ریسک پذیر یا خطرپذیر به تأمین سرمایۀ لازم برای کسب‌وکارهای نوپا و جدید گفته می‌شود که دارای ظرفیت رشد و پیشرفت هستند. این روش سرمایه‌گذاری دارای ریسک زیادی است و باید با دانش و تجربۀ کافی در زمینۀ سرمایه‌گذاری و بازارهای مالی انجام شود. با به‌کارگیری این شیوه، شرکت‌های سرمایه‌گذار می‌توانند علاوه بر دریافت سهام شرکت، در مدیریت و تصمیم‌گیری‌های آن نیز مشارکت داشته باشند.
سؤالات متداول
دلیل اهمیت سرمایه گذاری ریسک پذیر چیست؟
این شیوۀ سرمایه‌گذاری به دلیل لزوم رشد خلاقیت و نوآوری در جامعه، فرصت دادن به کسب‌وکارهای کوچک برای رشد و کسب درآمد برای شرکت‌های سرمایه‌گذار مهم است.
شرکت‌های سرمایه گذار چقدر از سهام کسب‌وکار را درخواست می‌کنند؟
این شرکت‌ها معمولاً بین 25-50 درصد سهام استارتاپ یا کسب‌وکار نوپا را درخواست می‌کنند.
چه کسانی می‌توانند این نوع سرمایه گذاری انجام دهند؟
کسانی که دانش و تجربۀ کافی در این حوزه دارند، دنبال سود سریع نیستند و نگاه بلندمدتی به سرمایه‌گذاری خود دارند.
مزایای مهم سرمایه گذاری ریسک پذیر چیست؟
درنتیجۀ انجام این سرمایه‌گذاری، کسب‌وکارها می‌توانند درآمد بیش‌تری کسب کنند و صاحب سهام شوند. کسب‌وکارها نیز بودجۀ بیش‌تری برای شروع فعالیت خواهند داشت.
به این مقاله امتیاز دهید
(۲۰۵ رای)
۴.۵
/۵
ترتیبی که برای خواندن مقالات مدیریت ریسک به شما پیشنهاد میکنیم:
