بورس ژاپن (توکیو)
در آخرین مطلب از سری مقالات بازارهای مالی بزرگ جهان به معرفی دیگر بازار مهم آسیای شرقی یعنی بورس اوراق بهادار توکیو رسیدهایم. کلانشهر توکیو علاوه بر جاذبههای توریستی و پذیرایی از میلیونها مسافر در طول سال، در کنار نیویورک و لندن یکی از سه پایتخت مالی بزرگ جهان محسوب میشود. این شهر آسیایی با جمعیتی بسیار بالا و تراکم نسبتاً زیادی از شرکتهای برتر چندملیتی نقش مهمی در عرصه اقتصاد جهانی داشته و به طور کلی کشور ژاپن همواره در تعیین سیاستهای کلان اقتصادی و سیاسی جهان تأثیرگذار بوده است.
نگاهی به اقتصاد ژاپن
زمانی که صحبت از کیفیت و دوام کالاهای خارجی به میان میآید، معمولاً نام برندهای ژاپنی در ذهن اغلب ما ایرانیان تداعی میشود! کشور چشم بادامیهای مؤدب آسیای شرقی از لحاظ میزان تولید ناخالص داخلی در رده سوم جهان ایستاده است؛ در حالی که ژاپن از لحاظ منابع طبیعی کشور چندان غنی محسوب نمیشود.
این رشد اقتصادی گسترده به واسطه نیروی انسانی سختکوش و سرمایهگذاری در صنعت و تکنولوژیهای پیشرفته حاصل شده است. تمامی عوامل مذکور سبب شدهاند که در حال حاضر ژاپنیها بتوانند به عنوان یکی از قدرتمندترین صادرکنندگان خودرو، تجهیزات الکترونیکی، ابزار صنعتی و… بخش بزرگی از بازار جهانی را تصاحب کنند.
روند رشد اقتصادی ژاپن نسبتاً باثبات بوده و در بلندمدت تلاطمات شدیدی را تجربه نکرده است. از طرفی کسبوکارهای فعال در این کشور نیز از قدمت بالایی برخوردارند؛ بنابراین بانکهای بزرگ معمولاً تمایل بالایی نسبت به ارائه وام به شرکتهای ژاپنی از خود نشان میدهند.
البته شایان ذکر است که شیوع ویروس کرونا برای کشور ژاپن نیز آسیبهای اقتصادی نسبتاً شدیدی را در پی داشته است!
بورس ژاپن چند سال قدمت دارد؟
بورس اوراق بهادار توکیو در پانزدهم می سال ۱۸۷۸ میلادی تحت عنوان «Tokyo Kabushiki Torihikijo» با هدایت وزیر دارایی وقت «Shibusawa Eiichi» که یکی از طرفداران سرسخت سرمایهداری بود، تأسیس شده و فرآیند معاملات بازار نیز در یکم ژوئن همان سال آغاز شد. در سال ۱۹۴۳ این بازار با ده بورس محلی در شهرهای بزرگ ژاپن ادغام شده و بورس یکپارچه ژاپن تأسیس شد.
عملیات بازار جدید بلافاصله پس از بمباران ناگازاکی متوقف و مجدداً سازماندهی شد. پس از اتمام مسائل و مشکلات مربوط به جنگ، سرانجام بورس جدید توکیو در شانزدهم می سال ۱۹۴۹ دوباره آغاز به کار کرد.
بورس ژاپن در بازه زمانی ۱۹۸۳ تا ۱۹۹۰ میلادی رشد عجیب و بیسابقهای را تجربه نمود؛ تا جایی که در اوج سال ۱۹۹۰ و پیش از ریزش قریبالوقوع شاخصها این بازار حدوداً ۵۰ درصد سرمایه موجود در بازارهای سهام جهان را به خود اختصاص داده و در رده چهارمین بازار مالی بزرگ جهان قرار گرفت! البته شایان ذکر است که پس از ترکیدن این حباب قیمتی در بازار سهام و املاک، شاخصهای بورس افت محسوسی را تجربه کردند.
ساختمان فعلی بورس ژاپن در بیست و سوم می سال ۱۹۸۸ افتتاح شده و طبقه تالار معاملات در روز سیام آپریل همان سال بسته شد، تا فرآیند معاملات به صورت تمام الکترونیکی انجام شود.
در ادامه بورس ژاپن یک سامانه معاملاتی به نام «TSE Arrows» را در سال ۲۰۰۰ معرفی و راهاندازی کرد. در ادامه فرآیند الکترونیکی شدن بازار نیز سامانه معاملاتی جدید و پیشرفته «Arrowhead» در سال ۲۰۱۰ در دسترس سرمایهگذاران این بازار قرار گرفت.
ساختار بورس ژاپن چگونه است؟
سهام پذیرفته شده در بازار بورس ژاپن در سه بخش شامل بازار اول (راهاندازی از سال ۱۹۴۹ شامل شرکتهای بزرگ)، دوم (راهاندازی از سال ۱۹۶۱ شامل شرکتهای متوسط) و بازار شرکتهای استارتآپی (راهاندازی از سال ۱۹۹۱) دستهبندی میشوند.
در تقسیمبندی دیگری بازار بورس ژاپن شامل پنج بخش یعنی بازار اصلی شامل بازارهای اول و دوم، بازار شرکتهای استارتآپی شامل دو بازار Mothers برای شرکتهای نوظهور با پتانسیل رشد بالا و Jasdaq برای شرکتهای نوظهور با رشد استاندارد و همچنین بازار Tokyo Pro Market صرفاً مختص سرمایهگذاران حرفهای میباشد.
بسیاری از سرمایهگذاران دستهبندیهای موجود را عامل پیچیدگی و سردرگمی فعالان این بازار میپندارند، زیرا هر کدام از این بخشها الزامات پذیرش و قوانین خاص خود را دارند.
بورس ژاپن نیز ابزار سرمایهگذاری متنوعی نظیر سهام، شاخصها، اوراق قرضه، کالا، ETF و اوراق مشتقه در اختیار سرمایهگذاران قرار میدهد. همچنین این بازار یکی از بورسهای متراکم از لحاظ کمیت شرکتهای پذیرفته شده است؛ به گونهای که هم اکنون بیش از ۳۷۰۰ کمپانی در فهرست شرکتهای بورسی بازار توکیو حضور دارند؛ که ارزش بازار آنها در مجموع بیش از ۵ تریلیون دلار است.
شاخص Nikkei 225 چیست؟
Nikkei 225 مخفف عبارت Nikkei 225 Stock Average است، که نام مهمترین شاخص بورس ژاپن میباشد. این شاخص قیمتی هموزن متشکل از سهام ۲۲۵ شرکت برتر پذیرفته شده در بازار بورس ژاپن است. بر اساس تاریخچه بازارهای مالی، نیکی قدیمیترین شاخص در بازارهای مالی آسیا میباشد.
در واقع شاخص نیکی بورس ژاپن معادل شاخص میانگین صنعتی داوجونز در بازار سهام ایالات متحده است. این شاخص در گذشته (بین سالهای ۱۹۷۵ تا ۱۹۸۵) Nikkei Dow Jones Stock Average نام داشت، اما امروزه نام آن از شهرت «Nihon Keizai Shimbun» معروفترین روزنامه اقتصادی ژاپن ملقب به «Nikkei» برگرفته شده است؛ زیرا این روزنامه اقتصادی مسئولیت محاسبه و انتشار این شاخص را بر عهده دارد.
این شاخص از سپتامبر سال ۱۹۵۰ میلادی ایجاد شده است. ترکیب شاخص نیکی همه ساله در ماه سپتامبر بررسی شده و تغییرات لازمه در ماه اکتبر اعمال میشود.
از مهمترین شرکتهای پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار توکیو میتوان به Canon Inc (شرکت تجهیزات الکترونیکی)، Sony (شرکت چند صنعتی فعال در لوازم الکترونیکی، صنعت بازیهای ویدئویی و تجهیزات سرگرمی) و Toyota (ابَر شرکت سازنده خودرو، پیشرانه و ماشینآلات) اشاره نمود.
موقعیت مکانی و زمان فعالیت بورس اوراق بهادار توکیو
ساختمان مرکزی بورس ژاپن در «Nihonbashi Kabutochō» محل تجمع شرکتهای سرمایهگذاری و بزرگترین منطقه مالی ژاپن واقع شده است. بازار اوراق بهادار توکیو در روزهای کاری هفته یعنی دوشنبه تا جمعه طی دو جلسه معاملاتی (۰۹ تا ۱۱:۳۰ و ۱۲:۳۰ تا ۱۵) فعالیت میکند. البته سایر تالارهای معاملاتی ساعات کاری متفاوتی دارند.
این بازار همانند سایر رقبای جهانی خود در روزهای مشخصی از سال نظیر عید سال نو، تولد امپراطور، فرهنگ، بنیانگذاری کشور و… تعطیل است، اما به نظر میرسد که در اینجا تعداد تعطیلات نسبت به سایر بازارهای مالی مهم جهان کمی بیشتر باشد!
کلام پایانی
سری مقالات معرفی بازارهای مالی مهم جهان به پایان رسید و در طول این مطالب همواره سعی بر این داشتیم، که با شرایط اقتصادی کشور مبدأ، تاریخچه هر کدام از این بازارها، ساختار عملیاتی و شاخصهای مهم آنها آشنا شویم؛ تا به عنوان یک سرمایهگذار یا معاملهگر با اطلاعات کاملتری نسبت به شرایط حاکم بر بازارهای مالی بینالمللی در دنیای بورس و سرمایهگذاری فعالیت کنیم.